IV.2. Powstanie apteki w Mikołowie

IV.2.1. Zygmunt CORBUS

    Założycielem apteki w Mikołowie był Zygmunt Corbus, Mikołowianin i katolik, który na początku 1802 roku wysłał wprost do króla prośbę o udzielenie mu koncesji personalnej na otwarcie apteki w Mikołowie. Przyznano mu ją chętnie, gdyż uznano założenie apteki w tym mieście za pożyteczne i potrzebne, co podkreślono w postaci ulg i udogodnień zawartych w koncesji¹. Niestety, nie zachował się jej oryginał a jedynie odpis z 6.XI.1831r.² Przyznana Zygmuntowi Corbusowi koncesja osobista, datowana na 15.III.1802r., udzielała obok praw i immunitetów posiadanych przez wszystkie apteki śląskie następujące udogodnienia:

1. zapomogę w wysokości 200 talarów na założenie apteki
2. zwolnienie z opłat stemplowych i innych od tej koncesji
3. zezwolenie na tymczasowe założenie apteki nie we własnym lecz wynajętym domu
4. dziesięcioletnie zwolnienie z wszystkich świadczeń serwisowych (wojskowych) i z wszelkich osobistych ciężarów cywilnych
5. pozwolenie na handel innymi towarami, o ile to nie koliduje z innymi przywilejami lub statutami miejskimi

    Jednocześnie udzielono zapewnienia, że jeśli w przyszłości Corbus zakupi dom i urządzi w nim aptekę, otrzyma koncesję realną. Zobowiązuje się jednocześnie Corbusa, by dokładnie orientował się w przepisach istniejących i przyszłych, by poddawał się wizytacjom apteki przez osoby do tego upoważnione. Udzielona koncesja została udokumentowana i opatrzona wielką pieczęcią.

    Po otrzymaniu koncesji Zygmunt Corbus rozpoczął organizację apteki, a 18.V.1802r. kupił dom³. Z księgi gruntowej dowiadujemy się że : Aptekarz Zygmunt Corbus kupił od Pawła Pytlika posiadłość wielkomieszczańską, położoną przy Rynku pod nr 8 za 1300 talarów gotówką, składającą się z domu mieszkalnego i podwórza, oszacowaną katastralnie na 120 talarów, służącą jako browar, winiarnia i wytwórnia miodu pitnego, a także uprawnienia do bezpłatnego korzystania z drewna opałowego z lasów książęcych. Tytuł nabycia posiadłości ustalono na mocy sądownie potwierdzonego kontraktu kupna dnia 10 października 1802 roku.

    Data rozpoczęcia działalności apteki nie jest znana, jednak za dzień jej założenia przyjmuje się datę koncesji personalnej, czyli 15.III.1802r.

    Zygmunt Corbus nie postarał się jednak o otrzymanie przyrzeczonej mu koncesji realnej, co stało się powodem wielu późniejszych sporów jego następców. Jak funkcjonowała pierwsza Mikołowska apteka z jej pierwszym aptekarzem nie wiadomo. Zachowana dokumentacja dotycząca działalności tej placówki rozpoczyna się od 1818 roku, gdy aptekę prowadzi czwarty aptekarz. Materiały dotyczące mikołowskiej oficyny, które posiada Archiwum Wrocławskie obejmują cztery tomy, niestety tom I zaginął lub spłonął⁴.

Treść odpisu koncesji z 15.III.1802r. - tłumaczenie

Potem gdy aptekarz, pan Zygmunt Corbus przedłożył Jego Królewskiej Mości Prus Naszemu Najłaskawszemu Panu zamiar założenia apteki w mieście Mikołów, a zarazem prosił o wydanie mu koncesji personalnej, a temu wnioskowi nic nie stoi na przeszkodzie, co więcej rzeczony zamiar jest dobry i pożyteczny dla miasta i okolicy, Jego Królewska Mość ulega wnioskowi Corbusa i nadaje mu niniejszym uprawnienia personalne do założenia apteki w mieście Mikołów. Udziela mu również poza tymi prawami, wolnościami i immunitetami jakie posiadają inne apteki miejskie, istniejące już na Śląsku, jeszcze następujące beneficja :

1. zapomogę w wysokości 200 talarów na założenie apteki
2. zwolnienie z opłat urzędowych i stemplowych na niniejszą koncesję
3. zezwolenie od ręki na założenie apteki w domu dzierżawionym, bez potrzeby osiedlania się natychmiast we własnym domu
4. dziesięcioletnie zwolnienie z podatku serwisowego i wszystkich osobistych ciężarów obywatelskich, wreszcie
5. prowadzenie handlu towarami drogeryjnymi, jeżeli w Mikołowie nie stoją temu na przeszkodzie specjalne ustawy i przywileje

Tym samym p. Corbus nie ma jednak otrzymać praw wyłączności na prowadzenie tego handlu, a tak samo w odniesieniu do jego apteki. Otrzyma jednak niniejszym zapewnienie, że jeżeli w przyszłości zakupi dom na własność i umiejscowi tam swoją aptekę, uzyska możność zamiany koncesji personalnej według własnego uznania na koncesję realną.
    Poza tym ma się Corbus kierować dokładnie według zarządzeń medycznych obowiązujących obecnie i ewentualnie wprowadzanych w przyszłości w krajach Królestwa, ma się podporządkować wizytacjom apteki, przeprowadzanych przez tych, którym to może być zalecone.
    W zamian posiadacz niniejszej koncesji ma być chroniony po wszystkie czasy przed naruszeniem posiadanych uprawnień.
    Oryginał niniejszej koncesji wydano na specjalne polecenie Królewskiej Mości i opieczętowana większa pieczęcią Kamery.

Działo się we Wrocławiu, 15 marca 1802r.

 

Treść odpisu koncesji z 15.III.1802r.

Nachdem bei seiner Königlichen Majestät von Preussen etct. unserem allergnädigsten Herrn der Apotheker Sigismund Corbus vorgestellt, dass er gesonnen sei in der Stadt Nikolai eine Apotheke anzulegen, und zugleich gebeten hat, ihm darüber eine Personalkonzession zu erteilen, und diesem Gesuche nichts entgegengefunden, die kwestionierte Anlage vielmehr für die dortige Stadt und umliegende Gegend gut und nützlich ist, also haben seine Königliche Majestät dem Antrage des Corbus deferieren und erteilen ihm hierdurch und kraft dieses eine Personalgerechtigkeit zur Anlegung einer Apotheke in der Stadt Nikolai, bewilligen ihm auch ausser denjenigen Rechten, Freiheiten und Immunitäten welche andere in Schlesien bereits befindlichen Stadtapotheken zu geniesen haben, an-noch folgende Beneficia.

1) eine Beihilfe von 200 Reichstalern zur Anlegung dieser Apotheke
2) die Freiheit von Chargen und Stempelgebühren für diese Konzession
3) die Erlaubnis sich vorderhand mit keinem eigenen Hause ansässig zu machen sondern seine Apotheke in einem gemieteten Hause anzulegen, und
4) eine 10 jährige Befreiung vom Servis, und allen bürgerlichen oneribus personalibus, endlich
5) falls zu Nikolai keine besondere Statuten und privilegia obstieren, den Handel mit Materialwaren.

    Hierdurch soll aber der p. Corbus kein jus exclusivum in Ansehung dieses Handels und ebensowenig in Ansehung seiner Apotheke erhalten - dagegen wird ihm hierdurch die Versicherung erteilt, dass, wenn er künftig ein eigentümliches Haus kaufen und seine Apotheke darin anlegen wollte, es ihm frei stehen soll, diese Personalkonzession nach seinem gutbefinden als eine Realgerechtigkeit intabulieren zu lasen.

    Übrigens hat sich der p. Corbus nach den in den Königlichen Landen eingefürten und etwa noch einzuführenden Medicinalverordnungen genau zu richten, sich auch den geordneten Visitationen der Apotheke von demjenigen, dem es aufgetragen werden dürfte, zu unterwerfen; wogegen derselbe bei dieser Konzession zu allen Zeiten und gegen alle Beinträchtigungen geschützt werden soll.

    Urkundlich ist gegenwärtige Konzession auf seine Königlichen Majestät spezialbefehl vollzogen und mit dem grösseren Kammer Insiegel bedrukt worden.

So geschehen zu Breslau den 15. März 1802

L.S.

auf seiner Königlichen Majestät allergnädigsten Spezialbefehl gez. Unterschrift

 

1. Prus K. : Z dziejów Mikołowa i jego okolic, Katowice 1932, s. 431 - 437
2. Dokument w archiwach rodziny Piechulów.
3. Sąd Rejonowy w Mikołowie : Księga gruntowa, powiat Pszczyna, Tom I, Karta Nr 8, Posiadłość wielkomieszczańska i apteka [dalej : Sąd Rejonowy w Mikołowie : Księga gruntowa, powiat Pszczyna, Tom I, Karta Nr 8.].
4. Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Zespół Rejencji Opolskiej, Wydział I, tom 7, Angelegenheiten der Apotheke zu Nikolai, [dalej : APWr., ZRO, W1, t7], sygn. 13403 - tom 2, sygn. 13404 - tom 3, sygn. 13405 - tom 4